Antrenör güdüsel ikliminin temel psikolojik ihtiyaçlar, güdülenme ve optimal performans duygu durumu ile ilişkisi

Abstract

Hür İrade Kuramı ve Başarı Hedefi Kuramında çevresel faktörlerin bireyler üzerindeki etkisi incelenmektedir. Bu kuramlarda aile, öğretmen ve akranlarla birlikte antrenörlerin de sporcular üzerindeki etkisi ele alınmaktadır. Bu araştırmada, Hür İrade Kuramı ve Başarı Hedefi Kuramı çerçevesinde geliştirilen antrenör kaynaklı güdüsel iklimin sporcuların temel psikolojik ihtiyaçları, güdülenmesi ve optimal performans duygu durumu ile ilişkisinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Alan yazına genel olarak bakıldığında, konu ile ilgili sınırlı düzeyde araştırma olduğu görülmektedir. Bu araştırma kapsamında takım ve bireysel sporlarda aktif olarak spor yapan 14-18 yaş grubundaki 149 (%68.3) erkek ve 69 (%31.7) kız olmak üzere toplam 218 sporcu gönüllü olarak araştırmaya katılmıştır. Veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu, sporda temel ihtiyaçlar doyum ölçeği, antrenör kaynaklı destekleyici ve kısıtlayıcı güdüsel iklim ölçeği, sürekli etkinlik tecrübe ölçeği kısa versiyonu ve sporda güdülenme ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler SPSS 17 programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, bağımsız gruplarda t-testi, Pearson korelasyon analizi ve adımsal çoklu regresyon analizi yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; Antrenör kaynaklı destekleyici iklimin özerklik ihtiyacı, ilişkili olma ihtiyacı ve optimal performans duygu durumunu anlamlı olarak açıkladığı belirlenmiştir. Antrenör kaynaklı destekleyici ve kısıtlayıcı iklimin ise anlamlı olarak yeterlik ihtiyacı, toplam ihtiyaç tatmini ve özerk güdülenmeye anlamlı olarak katkı sağladığı belirlenmiştir. Cinsiyete göre yapılan analiz sonucunda kız sporcuların destekleyici iklim ve özerk güdülenme puanının anlamlı olarak yüksek olduğu belirlenmiştir. Spor türüne göre yapılan analizde ise takım ve bireysel sporcular arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı belirlenmiştir. Bulgular genel olarak değerlendirildiğinde sporcuların temel psikolojik ihtiyaçlarının tatmini, güdülenmesi ve optimal performans duygu durumu için destekleyici iklimin olumlu kısıtlayıcı iklimin ise olumsuz oluğu söylenebilir. İlgili araştırmalar ve bu araştırmanın bulguları doğrultusunda antrenörler ve spor psikologlarına bazı öneriler sunulmuştur.

The effect of environmental factors on individuals is examined by Self Determination Theory and Achievement Goal Theory. In these theories, the effects of coaches on the athletes are discussed together with effects the family, teachers and peers. In this study, it is aimed to examine the relationship of coach created empowering and disempowering motivational climate with the basic psychological needs, motivation and flow. It appears that there is limited research in the relevant literature regarding this topic. In this study, 149 (68.3%) males and 69 (31.7%) females, as a total of 218 athletes, aged 14-18 from team and individual sports, participated in the study voluntarily. Personal information form, Basic Needs Satisfaction Scale, Empowering And Disempowering Motivational Climate Questionnaire, Sports Motivation Scale and Dispositional Flow Scale-Short Version- Flowshort were used as data collection tools. The data obtained was analyzed with SPSS 17 program. Descriptive statistics, independent samples t-test, Pearson correlation analysis and stepwise multiple regression analysis were used to analyze the data. According to research findings; It was determined that the coach created empowering motivational climate significantly explained the need for autonomy, need for relatedness and flow. It was also determined that the empowering and disempowering motivational climates significantly contributed to the need for competence, total need satisfaction and autonomous motivation. As a result of the analysis conducted according to gender, it was found that the empowering motivational climate and autonomous motivation score of the female athletes were significantly higher than males. According to the analysis conducted by sports type, there was no significant difference between the team and individual sports athletes. When the findings are evaluated in general, it can be concluded that empowering motivational climate is positive and disempowering motivational climate is harmful for satisfaction of the basic psychological needs, motivation and flow of athletes. In line with the relevant research and the findings of this research, some suggestions were given for sports coaches and sports psychologists.