Davranış değiştirme çarkı temelli müdahale programının sporcuların problemli akıllı telefon kullanımı, sosyal medya bağımlılığı, ekran süresi ve antrenör ile ebeveyn ilişkisine etkisi

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı araştırmacı tarafından hazırlanmış olan 4 haftalık Davranış Değiştirme Çarkı temelli müdahale programının ergen sporcularda problemli akıllı telefon kullanımını önlemeye yönelik etkisini incelemektir. Bu doğrultuda ayrıca müdahale programının sporcularda sosyal medya bağımlılığı, aile içi iletişim ve antrenör ile ilişki boyutu üzerinde etkisi de test edilmiştir. Araştırmada nitel ve nicel araştırma desenlerinin birlikte kullanıldığı karma yöntem araştırma desenlerinden iç içe karma desen benimsenmiştir. Araştırmanın nicel boyutu için ön-test, son-test ve izleme ölçümlü, deney ve kontrol gruplu 2x3'lük karışık desen; nitel boyutu için olgu bilim yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmada örnekleminin belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda araştırmaya katılan katılımcılar çeşitli branşlarda aktif olarak sporculuk yapan ve öğrenci olan 3'ü kadın olmak üzere 24 sporcudan oluşmaktadır. Sporcular haftalık planları, takım arkadaşları, müsait oldukları gün ve saatler gibi unsurlar gözetilerek deney (n=12) ve kontrol (n=12) gruplarına atanmışlardır. Deney grubuna 4 hafta boyunca haftada bir gün, çevrim içi ortamda, ortalama 90 dakika süren problemli akıllı telefon kullanımını önlemeye yönelik eğitimler verilirken kontrol grubuna herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Araştırmada veri toplamak amacıyla Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği Kısa Versiyonu, Ergenler İçin Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği, Sosyal Medya ve Aile İçi İletişim Ölçeği ve Antrenör Sporcu İlişkisi Envanteri müdahale programı başlamadan 1 gün önce, müdahale programı bittikten hemen sonra ve müdahale programı bittikten 14 gün sonra olacak şekilde toplam 3 kez uygulanmıştır. Yapılan ön analizlerde başlangıç durumunda gruplar arasında herhangi bir anlamlı farklılık görülmediği için grup koşullarında herhangi bir değişime gidilmemiştir. Nicel verilerin analizinde ölçümler ve gruplar arasında fark olup olmadığını belirlemek için SPSS 25 paket programından yararlanılmış ve 3 farklı zaman dilimine ait veriler parametrik testlerden tekrarlı ölçümlerde iki yönlü varyans analizi kullanılarak analiz edilmiş, anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak belirlenmiştir. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre 4 haftalık Davranış Değiştirme Çarkı temelli müdahale programına dâhil edilen deney grubundaki sporcuların; ekran süreleri, problemli akıllı telefon kullanımı, aile içi iletişim düzeyleri ve sosyal medya bağımlılığı düzeylerinin azaldığı tespit edilmiştir. Tüm bu kazanımların müdahale programı sona erdikten 14 gün sonra da korunduğu görülmüştür. Bu sonuçlar Davranış Değiştirme Çarkı temelli müdahale programının sporcuların problemli akıllı telefon kullanımı düzeylerini azaltmada başarılı olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular ışığında araştırmadan elde edilen sonuçlar tartışılmış ve gelecek araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

The main purpose of this study is to examine the effect of the 4-week Behavior Change Wheel-based intervention program prepared by the researcher on preventing problematic smartphone use in adolescent athletes. Accordingly, the effect of the intervention program on social media addiction, family communication and relationship with the coach was also tested. In the research, embedded mixed design, which is one of the mixed method research designs in which qualitative and quantitative research designs are used together, was adopted.For the quantitative dimension of the research, 2x3 mixed design with pre-test, post-test and follow-up measurements, experimental and control groups; the phenomenology method was used for the qualitative dimension. The criterion sampling method was used to determine the sample of the study. In this context, the participants participating in the research consist of 24 athletes, 3 of whom are women, who are active sportsmen and students in various branches. Athletes were assigned to the experimental (n=12) and control (n=12) groups by considering their weekly plans, teammates, available days and hours. While the experimental group was given training to prevent problematic smartphone use, which lasted for an average of 90 minutes in an online environment, once a week for 4 weeks, no intervention was made to the control group. The Smartphone Addiction Scale-Short Version for Adolescents, Social Media Addiction Scale for Adolescents, Social Media and Family Communication and Turkish version of Coach–Athlete Relationship Questionnaire were used three times in total to collect data in the study: one day before the intervention program began, immediately after the intervention program ended, and 14 days later. Since there was no significant difference between the groups in the baseline condition in the pre-analysis, no change was made in the group conditions. In the analysis of quantitative data, SPSS 25 package program was used to determine whether there was a difference between the measurements and the groups, and the data belonging to 3 different time periods were analyzed using two-way analysis of variance in repeated measurements from parametric tests, and the level of significance was determined as p<0.05. Content analysis method was used in the analysis of qualitative data. According to the research findings, the athletes in the experimental group included in the 4-week Behavior Change Wheel-based intervention program; screen time, problematic smartphone use, the level of communication within the family and social media addiction levels decreased. It was observed that all these gains were maintained 14 days after the end of the intervention program. These results reveal that the Behavior Change Wheel-based intervention program is successful in reducing the problematic smartphone use levels of the athletes. The research findings were addressed in light of the findings, and recommendations for further research were offered.